Przedwojenna Warszawa to miejsce niezwykłe zarówno pod względem architektury, dzięki której nazywano ją „Paryżem Północy”, jak i kultury – około jedną trzecią ludności miasta stanowiła społeczność żydowska. Choć ślady owego bogactwa kulturowego zostały w dużej mierze zniszczone przez wojnę, nadal mamy szansę poznać miejsca ściśle związane z obecnością kultury żydowskiej w stolicy.

Ulica Tłomackie

Spacer po żydowskiej Warszawie warto rozpocząć odwiedzinami ulicy Tłomackie, gdzie obecnie znajduje się siedziba Żydowskiego Instytutu Historycznego. Dawniej ulica ta miała ogromne znaczenie dla intelektualnego życia gminy żydowskiej – stanowiła jej serce. To właśnie tu stała Wielka Synagoga, a także Główna Biblioteka Judaistyczna i Instytut Nauk Judaistycznych. Ulica Tłomackie to także symbol żydowskiej kultury i sztuki – tutaj znajdowała się niegdyś siedziba Związku Literatów i Dziennikarzy Żydowskich.

Muranów

Kolejnym miejscem, które jest obowiązkowe w planie spaceru po Warszawie śladami kultury żydowskiej, jest Muzeum Historii Żydów Polskich. W muzeum dzięki nowoczesnym wystawom dowiemy się, jak wyglądało życie Żydów i Polaków w przedwojennej Polsce i Warszawie. Warto wiedzieć, że siedziba instytucji znajduje się na warszawskim Muranowie – miejscu o ogromnym znaczeniu w poznawaniu historii Żydów w Polsce. W latach międzywojennych była to dzielnica żydowska – około 90 procent mieszkańców stanowili Żydzi, a powierzchnia Muranowa przed wojną stanowiła prawie jedną piątą całej stolicy.

Cmentarz Żydowski na Woli

Niedaleko muzeum, przy ulicy Okopowej, mieści się Cmentarz Żydowski założony już w 1806 roku. To niezwykłe miejsce, w którym przed drugą wojną światową chowano głównie członków elity żydowskiej, ukazuje pełnię żydowskiej sztuki sepulkralnej – nie brakuje tu bogatych grobowców i mauzoleów o ciekawej formie architektonicznej. Zobaczyć można groby wielu ważnych dla żydowskiej Warszawy osób, między innymi Marka Edelmana, a także pomnik Janusza Korczaka.

Małe getto

Pozostając na Woli, warto przespacerować się okolicami Ronda ONZ, które dziś charakteryzują się zupełnie inną topografią niż w czasach przedwojennych, kiedy zamieszkiwane były także przez Żydów. Można tu odwiedzić między innymi ulicę Żelazną, Twardą, Próżną i Plac Grzybowski, gdzie znajduje się Teatr Żydowski im. Estery Racheli i Idy Kamińskich w Warszawie. Teatr powstał w 1950 roku i jest to jedyna tego rodzaju instytucja kulturalna w Polsce. Można w nim obejrzeć spektakle wystawiane zarówno w jidysz, jak i po polsku.

Żydowska Praga

Ślady kultury żydowskiej znajdziemy też na warszawskiej Pradze. To właśnie tam gmina żydowska istniała oficjalnie już od 1755 roku, a więc w czasach, gdy Żydzi nie mogli jeszcze osiedlać się w Warszawie. W połowie XX wieku okolice ulic Brzeskiej, Targowej, Jagiellońskiej czy Ząbkowskiej zamieszkiwane były w pięćdziesięciu procentach przez rodziny żydowskie. Zabytki żydowskiej Pragi to przede wszystkim Synagoga Praska, Żydowski Dom Akademicki, Mykwa (obecnie Liceum Humanistyczne im. Jacka Kuronia) i Kamienica Pod Sowami.